Język polski, liceum/technikum

U   W   A   G   A   !      –      N   O   W   A      M   A   T   U   R   A

W JAKI SPOSÓB W UTWORACH LITERACKICH MOŻNA MÓWIĆ O APOKALIPSIE? OMÓW ZAGADNIENIE, ODWOŁUJĄC SIĘ DO WIERSZA CZESŁAWA MIŁOSZA „PIOSENKA O KOŃCU ŚWIATA” ORAZ DO INNYCH, WYBRANYCH PRZEZ SIEBIE, UTWORÓW LITERACKICH

Czesław Miłosz

„Piosenka o końcu świata” 

W dzień końca świata
Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji,
Rybak naprawia błyszczącą sieć.
Skaczą w morzu wesołe delfiny,
Młode wróble czepiają się rynny
I wąż ma złotą skórę, jak powinien mieć.

W dzień końca świata
Kobiety idą polem pod parasolkami,
Pijak zasypia na brzegu trawnika,
Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa
I łódka z żółtym żaglem do wyspy podpływa,
Dźwięk skrzypiec w powietrzu trwa
I noc gwiaździstą odmyka.

A którzy czekali błyskawic i gromów,
Są zawiedzeni.
A którzy czekali znaków i archanielskich trąb,
Nie wierzą, że staje się już.
Dopóki słońce i księżyc są w górze,
Dopóki trzmiel nawiedza różę,
Dopóki dzieci różowe się rodzą,
Nikt nie wierzy, że staje się już.

Tylko siwy staruszek, który byłby prorokiem,
Ale nie jest prorokiem, bo ma inne zajęcie,
Powiada przewiązując pomidory:
Innego końca świata nie będzie,
Innego końca świata nie będzie.

1. Wstęp

Apokalipsa to opis szczególnego rodzaju proroctwa, dotyczącego tego, co ma się wydarzyć w dniach ostatecznych, przekazywanemu przez Boga wybranemu prorokowi. Termin ten w znaczeniu przenośnym oznacza nieszczęście, tragedię, zagładę, katastrofę. 

2. Teza

Temat apokalipsy był podejmowany przez twórców żyjących w XX wieku. Kreacja obrazu końca świata była w tych utworach różnorodna.

3. Wywód

W wierszu Miłosza wizja apokaliptyczna odbiega od powszechnego wyobrażenia na temat końca świata, do jakiego przyzwyczaiła nas tradycja kulturowa a zwłaszcza biblijna. Nie ma w utworze Miłosza „błyskawic i gromów”, „znaków i archanielskich trąb”. Przyroda zachowuje się normalnie, np. „Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji”, „Skaczą w morzu wesołe delfiny”. Także i ludzie wykonują codzienne, zwyczajne czynności, np. „Kobiety idą pod parasolkami”, „Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa”. Na tle tych wydarzeń pojawia się bohater liryczny – staruszek, który występuje w roli biblijnego proroka i oznajmia, że „Innego końca świata nie będzie”.

Apokalipsą spełnioną były określane czasy drugiej wojny światowej. Ten temat znalazł swoje odzwierciedlenie w wierszu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego „Ten czas”. Druga wojna światowa została ukazana jako czas przerażający. Wszędzie panuje noc, mrok, ciemność, groza, niepokój. Tragizm i okrucieństwo wojny oddają między innymi takie motywy, jak: krzyż, czaszka, trumny. Na tym tle pojawia się pokolenie Kolumbów – pokolenie tragiczne, dla którego nie ma już nadziei na szczęśliwe życie.

W powieści Tadeusza Konwickiego „Mała apokalipsa” motyw apokaliptyczny obejmuje kilka płaszczyzn. Jest to nie tylko tragiczny koniec narratora, ale także człowieka jako jednostki, upadek Polski pod rządami komunistycznymi, czy wreszcie zanik wartości. Przymiotnik „mała” uzmysławia, że apokalipsa naszych czasów jest banalna i zwykła, gdyż tylko na taką te czasy zasługują.

4. Podsumowanie

Motyw apokalipsy w przedstawionych utworach jest różnorodny. Obejmuje zarówno życie każdego człowieka w momencie jego śmierci. Wtedy apokalipsa przyjmuje wymiar indywidualny. Apokalipsa może także dotyczyć jakiejś generacji, żyjących w czasach skomplikowanych politycznie i ideologicznie.