Język polski, liceum/technikum

U   W   A   G   A   !      –      N   O   W   A      M   A   T   U   R   A

OBRAZ DWORKU SZLACHECKIEGO – ROZWAŻ ZAGADNIENIE, ODWOŁUJĄC SIĘ DO PONIŻSZEGO FRAGMENTU TEKSTU I DO INNYCH UTWORÓW LITERACKICH

Śród takich pól przed laty, nad brzegiem ruczaju,
Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju,
Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany;
Świeciły się z daleka pobielane ściany,
Tem bielsze, że odbite od ciemnej zieleni
Topoli, co go bronią od wiatrów jesieni.
Dom mieszkalny niewielki, lecz zewsząd chędogi,
I stodołę miał wielką, i przy niej trzy stogi
Użątku, co pod strzechą zmieścić się nie może;
[…]
Brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza,
Że gościnna i wszystkich w gościnę zaprasza.
[…]
I też same portrety na ścianach wisiały.
Tu Kościuszko w czamarce krakowskiej, z oczyma
Podniesionymi w niebo, miecz oburącz trzyma;
Takim był, gdy przysięgał na stopniach ołtarzów,
Że tym mieczem wypędzi z Polski trzech mocarzów
Albo sam na nim padnie. Dalej w polskiej szacie
Siedzi Rejtan żałośny po wolności stracie,
W ręku trzyma nóż, ostrzem zwrócony do łona,
A przed nim leży Fedon i żywot Katona.
Dalej Jasiński, młodzian piękny i posępny,
Obok Korsak, towarzysz jego nieodstępny,
Stoją na szańcach Pragi, na stosach Moskali,
Siekąc wrogów, a Praga już się wkoło pali.
Nawet stary stojący zegar kurantowy
W drewnianej szafie poznał u wniścia alkowy
I z dziecinną radością pociągnął za sznurek,
By stary Dąbrowskiego usłyszeć mazurek.
[…]

Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” (fragment)

1. Wprowadzenie

Dworek szlachecki zawsze był symbolem i ostoją polskości, patriotyzmu, bezpieczeństwa, miejsca, gdzie panuje ład i harmonia.
 

2. Rozwinięcie zagadnienia

W powyższym fragmencie został przedstawiony dworek Sędziego Soplicy. Ten zadbany, drewniany, o białych ścianach, na podmurówce dom położony był nad rzeczką, na niewielkim wzniesieniu. Otoczony był drzewami. Wokół niego znajdowały się zabudowania gospodarcze. Otwarta na oścież brama świadczyła o gościnności mieszkańców dworku. Wnętrze domu wypełniały obrazy przedstawiające polskich bohaterów walczących o wolność ojczyzny, jak na przykład Kościuszko, Rejtan. Patriotyczny charakter podkreślał też zegar kurantowy, wygrywający mazurka Dąbrowskiego. W domu panował spokój i ład.

W podobny sposób został ukazany dworek Korczyńskich w powieści „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Był to niewielki, niski dom otoczony drzewami. Naprzeciwko gospodarskich zabudowań usytuowany był  ogród. Wnętrze było czyste i schludne, a wyposażenie skromne.

Zupełnie inny charakter ma dworek w Nawłoci. Stefan Żeromski w powieści „Przedwiośnie” ukazuje dom rodziny Wielosławskich. Jest to jednak miejsce zamknięte, zacofane w stosunku do czasów współczesnych. Mieszkańcy dworku żyją zgodnie z utartymi od pokoleń schematami i rytuałami. Nie ma tu miejsca na nowoczesność.
 

3. Podsumowanie

Motyw dworku szlacheckiego był ukazywany w różnej perspektywie. Sposób prezentowania uzależniony był od czasów historycznych.