Język polski, liceum/technikum

SPRAWDZAM SIĘ! – ADAM ASNYK „DO MŁODYCH”

ZAPAMIĘTAJ!

1.Określ budowę wiersza.

Wiersz zbudowany jest z pięciu zwrotek, z których każda liczy po pięć wersów.

2. Określ adresata utworu.

Swoją wypowiedź podmiot liryczny kieruje do ludzi młodych, czyli do reprezentantów pokolenia pozytywistów.

3. Jakie postulaty zostały skierowane do ludzi młodych?

Postulaty skierowane do ludzi młodych to przede wszystkim zachęta do zdobywania wiedzy, krzewienia nauki, poznawania otaczającego świata, budowanie nowej rzeczywistości.

4. Przed czym podmiot liryczny ostrzega młodych ludzi?

Podmiot liryczny ostrzega młodych ludzi, aby nie niszczyli dorobku przeszłych pokoleń, z szacunkiem odnosili się do dorobku swoich poprzedników. Podmiot liryczny zwraca uwagę na nieuchronny proces przemijania kolejnych pokoleń. 

5. W jaki sposób zostały wyrażone postulaty i ostrzeżenia?

Postulaty i ostrzeżenia zostały wyrażone za pomocą nakazów, np. „Szukajcie nowych, nieodkrytych dróg”, „Nieście więc wiedzy pochodnię na czele”, „Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy”. 

6. Jaki charakter ma utwór?

Jest to utwór zawierający program poetycki Asnyka.

SPRAWDZAM SIĘ! – TEMAT: RÓŻNE UJĘCIA WSI W LITERATURZE I MALARSTWIE

Przykładowy materiał literacki

1.Jan Kochanowski „Pieśń Świętojańska o sobótce”

W tej renesansowej pieśni został przedstawiony obraz szlachcica ziemianina, który wiedzie harmonijne życie w zgodzie z naturą. Podmiot liryczny mówi o pożytkach płynących z życia na wsi. Ukazuje obowiązki i przyjemności, sławi pracę gospodarską. Ponadto ukazany został obyczaj świętojański odprawiany w wigilię św. Jana (23 czerwca) przed zrównaniem dnia z nocą. 

2. Henryk Sienkiewicz „Szkice węglem”

W tym pozytywistycznym utworze została ukazana tragiczna sytuacja chłopów pod zaborem rosyjskim po ich uwłaszczeniu w 1864 roku. Pisarz głosi postulaty pozytywistyczne. Uważa, że trzeba nauczyć chłopów pisać i czytać, ośmielić ich w kontaktach z urzędnikami, aby potrafili upominać się o swoje prawa. Twierdzi również, że urzędnicy, szlachta i kler nie powinni być obojętni wobec losu chłopów. 

UWAGA: więcej informacji o „Szkicach węglem” – Archiwum, październik 2013 

3. Władysław Stanisław Reymont „Chłopi”

W tym młodopolskim utworze została zobrazowana panorama życia wiejskiego. Została przedstawiona hierarchia wsi, dokładny obraz pracy, obyczajów, rozrywek, scharakteryzowana została mentalność chłopów, sposób ich wartościowania. 

Przykładowy materiał malarski

1.Pieter Bruegel „Żniwa” (1565)

Jest to olej na desce, przykład sceny rodzajowej. Obraz przedstawia chłopów podczas żniw. Na pierwszym planie widać grupę ludzi odpoczywających w cieniu drzewa i spożywających posiłek. Nieco dalej widać mężczyzn koszących zboże i kobiety uwijające się przy wiązaniu snopów. Dominują różne odcienie żółci. Kolorystyka oddaje atmosferę panującą podczas lata. 

2. Aleksander Kotsis „Bez dachu” (ok. 1879)

Jest to olej na desce, przykład sceny rodzajowej. Została przedstawiona chłopska rodzina, która musiała opuścić swój dom. Zabrali skromny dobytek i idą przed siebie. Ludzie ci pogrążeni są w smutku. Mają świadomość beznadziejnej sytuacji, w jakiej się znaleźli. 

3. Włodzimierz Tetmajer „Przed karczmą” (1893)

Jest to olej na płótnie, przykład sceny rodzajowej. Ukazana jest grupa ludzi: mężczyźni, kobiety, dzieci, stojąca przed karczmą. Na ówczesnej wsi było to miejsce, w którym gromadziła się ludność wiejska, aby spotkać się ze znajomymi, porozmawiać, załatwić interesy, potańczyć. Postacie ubrane są w ludowe stroje. Barwami dominującymi są różne odcienie bieli i czerwieni.